Prezydent Raczkiewicz odwiedza 1 Dywizję Pancerną, rok 1943 |
Ta kolekcja fotografii przedstawia Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie ze szczególnym uwzględnieniem Polskich Sił Zbrojnych w Wielkiej Brytanii (1940-1944), formowania Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR (pod dowództwem gen. Władysława Andersa), a także życie żołnierzy Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich w Afryce (1940-1942).
Powstanie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie miało miejsce podczas wybuchu II wojny światowej, kiedy 1 września 1939 r. wojska niemieckie przekroczyły granicę Polski. Wojsko Polskie, samotne w walce, nie mogło skutecznie oprzeć się agresji Niemiec, szczególnie przy inwazji Związku Sowieckiego na ziemie Polski Wschodniej 17 września 1939 r. W rezultacie Polska została ponownie podzielona przez Hitlera i Stalina, a jej rząd udał się na wygnanie do Francji, a później do Wielkiej Brytanii. W tym samym czasie, jesienią 1939 r., polskie władze na uchodźstwie zleciły utworzenie regularnych oddziałów. Było to możliwe dzięki wcześniejszym porozumieniom wojennym z Francją i Wielką Brytanią. Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie początkowo powstawały we Francji i Syrii, a później w Wielkiej Brytanii i Palestynie. Jednostki wojsk lądowych, polska marynarka wojenna i polscy lotnicy zostali zorganizowani i wysłani do działania pod dowództwem brytyjskich sił zbrojnych i uczestniczyli w różnych alianckich operacjach wojskowych, w tym w bitwie o Anglię, kampanii norweskiej w Narwiku, oblężeniu Tobruku i D-Day we Francji.
W lutym 1940 r. Sowieci rozpoczęli deportację setek tysięcy polskich cywilów na Syberię i inne części Związku Sowieckiego, gdzie zostali uwięzieni lub zesłani do pracy w Gułagach. Po wybuchu wojny sowiecko-niemieckiej w 1941 r. i podpisaniu paktu Sikorski-Majski, obywatele polscy mogli przystąpić na terenie Rosji do powstających Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR pod dowództwem gen. Władysława Andersa. Wiosną i latem 1942 r. po konsultacji z władzami sowieckimi ewakuowano około 78 000 polskich żołnierzy i około 35 000 cywilów do Iranu. Cywile zostali następnie przetransportowani do obozów dla uchodźców w Afryce, Nowej Zelandii i Meksyku, podczas gdy polscy żołnierze pozostali w Iraku, gdzie byli karmieni i szkoleni. Dwunastego września 1942 r. powołano Armię Polska na Wschodzie z połączenia Wojska Polskiego na Środkowym Wschodzie i Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. W 1943 r. Armię Polską na Wschodzie, przemianowane na II Korpus Polski, który uczestniczył w wyzwoleniu Włoch i bitwie pod Monte Cassino. W dalszym ciągu wojny, Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie, liczące już 200 tysięcy, wiernie walczyły o wolność Polski do 1945 roku, kiedy zakończyła się II wojna światowa.
Zawartość kolekcji
Zbiór fotografii składa się ze zdjęć Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, na które składały się zorganizowane formacje wojskowe, powołane jesienią 1939 r. poza Polską, na podstawie porozumień między- sojuszniczych podpisanych z Francją i Wielką Brytanią. Polskimi Siłami Zbrojnymi na Zachodzie dowodził Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski, a później gen. Kazimierz Sosnkowski.
W kolekcji tej znajdują się trzy główne grupy fotografii związane z trzema formacjami wojskowymi: Polskimi Siłami Zbrojnymi w Wielkiej Brytanii (1940-1944), tworzeniem Polskich Zbrojnych w ZSRR oraz Samodzielną Brygadą Strzelców Karpackich, Afryka (1940-1942).
Największa grupa fotografii zawiera zdjęcia polskich żołnierzy w Wielkiej Brytanii, w tym polskich żołnierzy lądowych w południowej Szkocji podczas wojskowych ćwiczeń, parad, lub w czasie wolnym od pracy; polscy lotnicy, którzy tworzyli polskie eskadry myśliwskie i bombowce w ramach Royal Air Force; oraz Polski Zespół Walczący, znany również jako "Cyrk Skalskiego", walczący podczas kampanii północnoafrykańskiej w 1943 r. W zbiorach znajdują się również fotografie członkiń Pomocniczej Służby Kobiet (zwanych Pestkami od skrótu PSK ) i wojskowych służb medycznych.
Niewielka część zasobu przedstawia marynarzy i okręty wojenne polskiej marynarki wojennej w portach brytyjskich i na morzach. W kolekcji tej można znaleźć liczne wizerunki funkcjonariuszy polskiego wojska i rządu na uchodźstwie. Reprezentowane są zdjęcia głównodowodzącego sił polskich gen. Władysława Sikorskiego i prezydenta na uchodźstwie Władysława Raczkiewicza.
Uderzający kontrast z Polskimi Siłami na Zachodzie przedstawiają zdjęcia Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR potocznie zwanych Armią Generała Andersa , która rekrutowała się z polskich jeńców wojennych przetrzymywanych w sowieckich obozach NKWD a także z polskiej ludności zesłanej w głąb ZSSR. Większość zdjęć została wykonana w okresie formowania armii w rejonie Buzułuku na terenie ZSSR. Brak wsparcia i zaopatrzenia widać wyraźnie na tych fotografiach. Znaczna liczba zdjęć pokazuje osierocone polskie dzieci, które szukały schronienia w armii.
Wreszcie ostatnia i najmniejsza grupa fotografii w kolekcji pokazuje Samodzielną Brygadę Strzelców Karpackich w Afryce. Obrazy ilustrują życie żołnierzy od obowiązków garnizonowych w Egipcie po operacje przeciwko siłom Osi w bitwie o Gazalę w Libii. Polska Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich brała udział w bitwach w Syrii, Palestynie i Egipcie i zasłynęła obroną Tobruku.
Podziękowania
Digitalizacja kolekcji “Fotografie polskich żołnierzy i cywilów podczas II wojny światowej (1939-1945)” była możliwa dzięki grantowi z Metropolitan New York Library Council. Pracę skanowania i kolekcji metadanych wykonała Weronika Patycka, stażystka Instytutu. Tomasz Kalata, licencjonowany bibliotekarz i członek Rady Instytutu dokonał weryfikacji i kontroli metadanych, haseł przedmiotowych i nadzorował pracę Weroniki. Dr Iwona Korga i dr Marek Zieliński zapewnili opiekę z zakresu historii i techniczno-logistyczną a Karolina Obrycki wsparcie biurowe projektu.
Sprzęt do digitalizacji został ufundowany przez Polsko Słowiańską Federalną Unię Kredytową i Instytut Pamięci Narodowej.
Kolekcja “Fotografie polskich żołnierzy i cywilów podczas II wojny światowej (1939-1945)” jest częścią jednostki 151: “Kolekcja Fotografii”, serii 5: “Druga Wojna Światowa”