W czasie zaborów działało wiele polskich organizacji paramilitarnych, a wśród nich oddziały Strzelców Józefa Piłsudskiego, Drużyny Strzeleckie i Polowe Drużyny Sokoła. 16 sierpnia 1914 r. połączyły one swoje siły i walczyły jako Legiony Polskie, działające w ramach armii austro-węgierskiej pod dowództwem Józefa Piłsudskiego.
Wielkanoc 1916 w Legionach
Co ciekawe, nie była to duża formacja. W szczytowym okresie, mimo iż liczyła tylko ok. 20 tysięcy żołnierzy, odegrała wielką rolę w odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Jej siła polegała bowiem nie na liczebności, ale na waleczności Legionistów. W archiwum fotograficznym Instytutu znajduje się wiele fotografii z tamtego okresu, wśród nich 250 pokazujących codzienne życie Legionistów: ćwiczenia wojskowe, posiłki, marsze, uroczystości i święta, w tym Święta Wielkanocne. Fotografie można zobaczyć na portalu Instytutu.
Warsztaty "Jak zostać Indiana Jones - kurs archiwistyczny dla początkujących"
Dziś z cyklu "Poznaj historię online" chcemy przybliżyć Państwu informacje o kolekcjach przechowywanych w archiwum Instytutu Piłsudskiego. Prezentujemy warsztaty "Jak zostać Indiana Jones - kurs archiwistyczny dla początkujących".
Tym razem dr Joanna Kozak opowiada co ciekawego można znaleźć w archiwach, jakie dokumenty są tam przechowywane, jakie są rodzaje dokumentów i dlaczego w ogóle warto archiwa odwiedzać.
A czy wiecie skąd pochodzi najstarszy zachowany dokument? Odpowiedź na to pytanie odkryjecie oglądając uważnie prezentację filmową.
Serdecznie zapraszamy. Zobacz Warsztaty online "Jak zostać Indiana Jones - kurs archiwistyczny dla początkujących"
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej.The program is supported by public funds from the Ministry of Culture and National Heritage of the Republic of Poland.
This program is supported, in part, by public funds from the New York City Department of Cultural Affairs in partnership with The City Council.
W ramach cyklu Spotkania z Historią, każdy kto spędza teraz czas w zaciszu domowym, może poznać historie związane z wyjątkowymi postaciami historycznymi, wydarzeniami i ciekawymi faktami. Zostań w domu a historia przyjdzie do Ciebie.
Setna rocznica wybuchu II Powstania Śląskiego
W tym roku obchodzimy rocznicę 100. lecia wybuchu II Powstania Śląskiego, które rozpoczęło się w nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 r. Powstania Śląskie to trzykrotne zbrojne walki wyzwoleńcze ludności polskiej Górnego Śląska przeciwko Niemcom, które wybuchały w latach 1919-1921. Głównym impulsem do rozpoczęcia powstań były ciągłe represje, aresztowania, prześladowania i terroryzm władz niemieckich wobec polskiej ludności. Równie ważną przyczyny wybuchu powstań była chęć przywrócenia tych terenów do Polski.
Karta Ewidencyjna kaprala Stanislawa Przychozy z Powstania Śląskiego Głównymi uczestnikami powstań byli robotnicy i chłopi, którzy akcje zbrojne przeprowadzili z konsekwencją, skutecznością i ogromną wolą walki. Po minimalnych efektach pierwszych dwóch powstań, ostatecznie trzecie powstanie wpłynęło na Radę Ambasadorów, która 20 października 1921 r. zdecydowała o podziale Górnego Śląska z korzyścią dla Polski. Bez wątpienia wszystkie trzy powstania przyczyniły się do ustalenia zachodniej granicy II Rzeczypospolitej.
Kolekcja dokumentów „Powstania Śląskie” jest przechowywana w Instytucie od 1943 r., czyli od początku istnienia organizacji w Nowym Jorku i obejmuje okres 1919-1922, liczy 839 jednostek archiwalnych i mierzy 12 metrów bieżących. Kolekcja ta stanowi fragment zbiorów przedwojennego Instytutu Józefa Piłsudskiego. Akta te wraz z innymi kolekcjami zostały uratowane we wrześniu 1939 r. z płonącej Warszawy i przewiezione do Rumunii, gdzie na przełomie lat 1939/40 zespół pod przewodnictwem mjr. Bolesława Waligóry i kpt. Stanisława Librewskiego sporządził ponowny ich spis. Z Rumunii akta te trafiły do Francji, następnie do Lizbony, skąd w roku 1941 wysłano je do Stanów Zjednoczonych.
Dnia 1 kwietnia 1943 r. komisja pod przewodnictwem ambasadora RP w Waszyngtonie Jana Ciechanowskiego dokonała otwarcia skrzyń przesłanych z Lizbony i po pewnym czasie materiały te zostały przekazane do Instytutu Piłsudskiego w Ameryce.Zbiór „Powstania Śląskie” to materiały personalne, dotyczące Powstańców Śląskich. W Polsce przetrwały wojnę, choć ze znacznymi ubytkami, dokumenty proweniencji wojskowej: Polska Organizacja Wojskowa, oddziały i formacje powstańcze łącznie z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych. Obecnie są one w Centralnym Archiwum Wojskowym. Niestety podczas II wojny światowej zaginęły akta plebiscytowych instytucji cywilnych, razem z Polskim Komisariatem Plebiscytowym w Bytomiu. Wobec takiego stanu rzeczy, dokumenty przechowywane w Instytucie mają unikatową wartość dla historii Polski. Generalnie zawierają one materiały dotyczące I, II i III Powstania Śląskiego, tj. szczegółową ewidencję imienną powstańców z uwzględnieniem podziału na poszczególne bataliony i kompanie, spisy ewidencyjne oficerów i podoficerów, lekarzy, sanitariuszy, telefonistek, urzędniczek. Zachowały się także listy i księgi chorych, rannych i zabitych. Instytut Piłsudskiego w Ameryce i Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych w latach 2002-2008 podjęły się konserwacji zbiorów, mikrofilmowania i digitalizacji. Prace trwały w Polsce najpierw w Warszawie a następnie w Katowicach. Po wykonaniu prac wszystkie zbiory wróciły do Nowego Jorku.Od 2008 roku Instytut pracuje nad przywróceniem pamięci o Powstańcach Śląskich, czemu służy specjalnie stworzony portal internetowy oraz projekt internetowego wolontariusza. Więcej informacji na temat Powstań Śląskich.
Bitwa Warszawska w stulecie zwycięstwa.
„Zwycięstwo osiągnięte zostało przede wszystkim dzięki strategicznemu geniuszowi jednego człowieka i dzięki przeprowadzeniu przez niego akcji tak niebezpiecznej, że wymagała ona nie tylko talentu, ale i bohaterstwa”.
Te słowa wypowiedział Lord Edgar D’Abernon - Ambasador brytyjski w przedwojennej Polsce, który Bitwę Warszawską już w tytule swej książki nazwał „Osiemnastą decydującą bitwą w dziejach świata”. W tym roku obchodzimy 100-lecie Bitwy Warszawskiej, która była najważniejszym wydarzeniem wojny polsko-bolszewickiej. Wtedy została złamana ofensywa Armii Czerwonej. Polskie zwycięstwo było możliwe dzięki kilku czynnikom, na które złożyły się: osobista postawa Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego, wytrzymałość, odwaga i męstwo polskich żołnierzy oraz patriotyczna postawa narodu polskiego. Zwycięstwo Polski nad Armią Czerwoną Francuzi porównywali do bitwy nad Marną, która w 1914 r. ocaliła Paryż i Francję. 15 sierpnia 1920 r. armie polskie pod Warszawą i nad Wkrą, rozbiły trzy z czterech armii wroga. Decydującą rolę odegrała 5 armia gen. Władysława Sikorskiego, która nie dość, że wytrzymała napór trzech armii bolszewickich, to jeszcze zdołała przejść do planowanego kontrataku. Armia Czerwona rozpoczęła odwrót.
Instytut Piłsudskiego w Ameryce posiada w swoim archiwum bardzo ważne dokumenty i zdjęcia dotyczące wojny polsko-bolszewickiej, a w szczególności Bitwy Warszawskiej. Dokumenty te należą do tzw. Archiwum Belwederskiego i stanowią fragmenty kolekcji Instytutu Józefa Piłsudskiego w Warszawie oraz Wojskowego Biura Historycznego uratowanych z płonącej Warszawy w 1939 roku. Najważniejsze dokumenty znajdują się w następujących zespołach: Teki gen. Tadeusza Rozwadowskiego, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza (1918-1922), Komisja Likwidacyjna gen. Lucjana Żeligowskiego (1926) oraz Ukraińska Misja Wojskowa w Polsce. Na ich podstawie można prześledzić przebieg i następstwa bitwy oraz poznać głównych jej bohaterów. Kolekcje te zostały zdigitalizowane i tysiące dokumentów są już dostępne online: Instytut Piłsudskiego - Archiwa Online. Historię i skutki Bitwy Warszawskiej można także prześledzić na portalu Instytutu: poznajhistorie.org – Bitwa Warszawska.
Foto: Rozkaz operacyjny nr.10.000 - Rozkaz do Bitwy Warszawskiej
Gen. Józef Haller (1873-1960)
Urodził się w Jurczycach w okolicach Krakowa w rodzinie o tradycjach patriotycznych. Studiował w wiedeńskiej Wojskowej Akademii Technicznej, następnie służył w armii austriackiej. W 1911 roku na własną prośbę odszedł z wojska i poświęcił się pracy niepodległościowej w Galicji. Był jednym z organizatorów Sokolich Drużyn Polowych. W 1914 roku wstąpił do Legionów Polskich. Dowodził kolejno Legionem Wschodnim, batalionem, 3 pułkiem piechoty Legionów, II Brygadą Legionów. 15 lutego 1918 razem z II Brygadą przebił się przez front pod Rarańczą i dołączył do II Korpusu Polskiego w Rosji. Po kapitulacji II Korpusu przedostał się w przebraniu do Moskwy, a stamtąd przez Murmańsk wyjechał w lipcu do Francji.
Od 4 października 1918 roku generał Haller dowodził powołaną z ramienia Komitetu Narodowego Polskiego Armią Polską we Francji zwaną, od koloru mundurów, Błękitną Armią. Były to najliczniejsze polskie siły wojskowe na obczyźnie, uznane przez państwa Ententy za samodzielną, sojuszniczą Armię Polską. Błękitna Armia składała się w większości z polskich ochotników z Ameryki (ponad dwadzieścia tysięcy), którzy wyszkoleni w obozie po kanadyjskiej stronie Niagary przybyli walczyć do Francji za Polskę. Po zakończeniu wojny Błękitna Armia przybyła do Polski. Haller został mianowany dowódcą Frontu Pomorskiego. 10 lutego 1920 roku w Pucku dokonał symbolicznych zaślubin Polski z morzem. W wojnie polsko-bolszewickiej pełnił funkcję Generalnego Inspektora Armii Ochotniczej, przy organizowaniu której odniósł duży sukces. W czasie Bitwy Warszawskiej dowodził frontem Północnym, który miał ogromny wpływ na przebieg działań wojennych. Nie poparł przewrotu majowego Józefa Piłsudskiego. W 1932 roku odbył, na zaproszenie Legionu Amerykańskiego, swoją pierwszą podróż do Stanów Zjednoczonych, celem której był udział w Narodowej Konwencji. Wizyta zakończyła się wielkim sukcesem. Przyjmowany był przez przedstawicieli rządu amerykańskiego oraz grupy Polonii na czele z Ignacym Paderewskim. Spotykał się z weteranami Błękitnej Armii zrzeszonymi w Stowarzyszeniu Weteranów Armii Polskiej w Ameryce. Po kampanii wrześniowej gen. Haller przedostał się przez Rumunię do Francji. Tam oddał się do dyspozycji gen. Władysława Sikorskiego, szefa tworzonego na emigracji rządu Rzeczypospolitej. W latach 1940-1943 pełnił w nim funkcję ministra oświaty.
Po zakończeniu wojny gen. Józef Haller zdecydował się pozostać na obczyźnie. Zmarł 4 czerwca 1960 roku w Londynie. Szczątki generała zostały sprowadzone do kraju w 1993 roku i zostały złożone w krypcie krakowskiego kościoła garnizonowego pod wezwaniem św. Agnieszki.
Więcej na portalu Więcej o Józefie Hallerze.
Ignacy Paderewski (1860 - 1941)
"Każdy człowiek powinien zdawać sobie sprawę z faktu, że dobre i trwałe wyniki osiągnąć można jedynie drogą krótkich, lecz ciągłych, codziennych wysiłków. Jednorazowy wysiłek jest kompletnie jałowy. Prawdziwą umiejętność zarówno w nauce i w sztuce, jak i w każdych innych zajęciach, zdobyć można tylko codzienną pracą i codziennym wysiłkiem. I to jest bezwzględnie pewne”.
Ignacy Jan Paderewski, który wypowiedział te słowa to wielki pianista, polityk i patriota, człowiek, którego podziwiał cały świat. Był jednym z najsłynniejszych artystów w USA, kochał i podziwiał Stany Zjednoczone, tu spędził wiele lat swojego długiego życia, podróżując z koncertami od Kalifornii po Nowy Jork. Ameryka dała Paderewskiemu sławę, pieniądze i kontakty, które Mistrz wykorzystał w walce o odzyskanie niepodległości przez Polskę. Na drodze muzycznej i dyplomatycznej kariery Paderewskiego Nowy Jork i okolice były kluczowe - tu rozpoczęła się amerykańska przygoda i tu wszystko się zakończyło. Ignacy Paderewski zadebiutował w Stanach Zjednoczonych 17 listopada 1891 r. w Nowym Jorku solowym występem w prestiżowej Carnegie Hall, miał wtedy 31 lat. Ten pierwszy nowojorski występ okazał się początkiem jego amerykańskiej kariery, która trwała wiele dziesięcioleci. Paderewski zmarł w Nowym Jorku 29 czerwca 1941 r. w hotelu Buckinghan przy 6 Alei i 57 Ulicy na Manhattanie.
Wiecej informacji o Ignacym Paderewskim
Foto: Ignacy Paderewski
Józef Piłsudski (1867-1935)
Każdy kraj w swej historii ma wyjątkowych bohaterów, ludzi którzy przez swoje działania, poświęcenie i walkę zasłużyli się dla swojej ojczyzny. Polska ma wielu takich bohaterów, wśród nich - Józef Piłsudski, który całe swoje życie poświęcił krajowi - najpierw walcząc o odzyskanie przez Polskę niepodległości a potem broniąc jej granic. Józef Piłsudski był człowiekiem niezwykle skromnym, uwielbiał dzieci i młodzież, szanował i rozumiał swoich żołnierzy. Zwykle pracował bez wytchnienia, a jeśli już odpoczywał - czy to na łonie przyrody czy też stawiając pasjansa - lubił robić to w samotności i skupieniu. Zawsze miał ogromny wpływ na ludzi, urzekał ciepłem i siłą spojrzenia. Powszechnie był szanowany i podziwiany przez tych, którzy z nim walczyli o wolność Polski i tych, którzy wraz z nim odbudowywali państwo polskie.
Józef Piłsudski żył i działał w okresie 1867-1935, osiągnięcia Marszałka można w pewnym sensie porównać do działań i osiągnięć wielkiego Amerykanina George'a Washingtona, amerykańskiego generała, polityka, Wodza Naczelnego Armii Kontynentalnej i pierwszego Prezydenta Stanów Zjednoczonych. Choć w przestrzeni czasowej dzieli Georga Washingtona i Józefa Piłsudskiego ponad 130 lat, to wizja, odwaga, umiejętność dowodzenia armią i dążenie do wolności i niepodległości swego kraju są im bardzo podobne.
Więcej informacji na ten temat znajdziecie w zakładce Józef Piłsudski polski George Washington.
<
