Wstęp
Wzmianka dotycząca pułkownika Mieczysława Wyżeł – Ścieżyńskiego, która znajduje się na str. 976 Who’s Who z 1937 roku [1] brzmi następująco:
ŚCIEŻYŃSKI – WYŻEŁ, Mieczysław, Journalist, Politician. Col. General Staff, ret.; * Sambor, Pol., Jan, 1, 1895; s. of Władisław Śc.- W., Professor, and Mrs. Śc,-W., b, Odzieżiński. Educ.: High War Sch. C. of L.: Legionary in Pilsudski’s Pol. Legion 1914 – 1918. Cmd of a brigade of infantry during the Pol,- Russ. War 1918-1920. Milit. Attache In Prague 1921/22. Chief of the Intelligence Dep. In Gen. Staff 1922/23; in foreign mission 1923/24. Chief of the Gen. Staff of the X Pol. Army Corps 1926 of the Admin. Dept. in the Pol. Min. for Nat. Defense 1927. Cmd. of the 22nd Infantry Division 1927-1929; ret. as Col. in 1930. Dir. of the Press Agency “Iskra” in Warsaw since 1930. Pres. of the Union of Pol. Parliamentary Journalists 1930/31; of the National Assoc. of the Journalists in the Pol. Republic since 1934. Publ.: numerous essays on for. politics and on milit. questions. Coll.: grahophone records. A.: Warsaw Al. Ujazdowskie 38. T.: 8-45-01 Pol.”
Wielka Encyklopedia Powszechna PWN wydana w Polsce w roku 1968 ani inne dostępne opracowania historyczne z lat PRL-u. nie zawierają nawet najmniejszej wzmianki o pułkowniku Mieczysławie Ścieżyńskim.
Czas bezlitośnie odsuwa w niepamięć ludzi, nawet gdy zasłużyli na uznanie. W PRL-u skazano Mieczysława Ścieżyńskiego na zapomnienie i przestał praktycznie istnieć. W zbiorach Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce można znaleźć wzmiankę o Mieczysławie Ścieżyńskim w kontekście korespondencji prowadzonej z profesorem Wacławem Jędrzejewiczem. Kto miał przekazać informacje jak nie najbliższa rodzina? Jednak żyjące na emigracji w niezwykle skromnych warunkach londyńskich żona i córka pułkownika miały zbyt wiele bieżących problemów aby myśleć o przeszłości i dokumentach znajdujących się w domowych zasobach. Tak więc nie ujrzały one światła dziennego.
Czy prawdą jest zawartość cytowanego wyżej wycinka z Who’s Who dotyczącego centralnej i wschodniej Europy z 1937? Czy odnalezione dokumenty potwierdzają zapis sporządzony 70 lat temu?
Wymowa dokumentów odnalezionych po latach.
Materiały pamiątkowe dotyczące Mieczysława Wyżeł - Ścieżyńskiego udostępniła mi jego córka Elizabeth Borredon, która odnalazła je w swoich zasobach domowych. Elizabeth urodzona we Francji, przez lata żyła w Anglii, a obecnie mieszka na południu Francji. Jest cioteczną siostrą mojego męża i łączą nas serdeczne rodzinne więzy i osobiste kontakty. W Anglii mieszkają jej dwaj synowie: Jim i Daniel.
Z Who’s Who wynika, ze Wyżeł - Scieżyński był między innymi wysokiej rangi wojskowym, dziennikarzem, sprawozdawcą parlamentarnym i dyplomatą, był również odznaczony za zasługi orderem wojskowym Virtuti Militari. Ten suchy zapis dotyczący faktów sprzed ponad 70 lat nabiera realnego kształtu w zestawieniu z dokumentami.
Najstarszy spośród analizowanych dokumentów przedstawia 23 letniego Wyżła – Ścieżyńskiego i jego prywatny list do rodziny z 18 października 1918 r. W liście tym Wyżeł między inn. napisał: ” ... Do Królestwa narazie nie wyjeżdżam dopóki Komendant nie powoła. Mam obecnie urlop krótki, dłuższy schowałem sobie na zimę. Napiszę wkrótce więcej. Ręce Ojcu całuję...”
Następne pamiątki pochodzą z roku 1921 kiedy Mieczysław Wyżeł – Ścieżyński sprawował funkcję attache wojskowego w Pradze. Są to zdjęcia z uroczystości urodzin prezydenta Republiki Czesko – Słowackiej i dotyczą przeglądu wojsk czeskich. Na zdjęciach znajduje się między innymi minister wojny i inne wysoko postawione postaci w hierarchii zarówno wojskowej jak i cywilnej wraz z żonami. Pułkownik Scieżyński razem z attache wojskowymi innych krajów znajduje się na czołowych pozycjach w grupie uczestników uroczystości.
Zachowana legitymacja z późnych lat 20-tych XX wieku potwierdza następną informację z Who’s Who. Z treści legitymacji wynika że: „Mieczysław Ścieżyński Stopień: Pułkownik dyplomowany w stanie czynnym, Przynależność macierzysta: Kadra Ofic. Piechoty przy M.B. Wojsk. Przynależność służbowa: 22 Dywizja Piech. Górsk. Stanowisko: Dowódca Piechoty Dywiz. 22 D.P.Górsk
Rok 1931 to dla Mieczysława Ścieżyńskiego – przedstawiciela Agencji „Iskra” praca sprawozdawcy parlamentarnego w Sejmie RP. Świadectwem tego jest: Legitymacja Nr 197/ 191 która została wydana 20 stycznia 1931 r.
Jako dziennikarz Agencji „Iskra” w Warszawie został w latach 1931 – 1934 akredytowany do Ligi Narodów, a śladem tego jest wydana w językach: francuskim i angielskim „CARTE DE MEMBRE – MEMBERS CARDS No 412 sygnowana przez Sekretarza Generalnego Ligi Narodów.
W rodzinnych przekazach krążą legendy dotyczące Ścieżyńskiego, jego oddania sprawie Niepodległości Polski, odwagi na polu walki, szlachetności i postępowania w codziennym życiu. Są to tylko ustne przekazy i mogą być obciążone subiektywnym spojrzeniem. Jednak faktem jest Mieczysław Scieżyński otrzymywał odznaczenia (wiele z nich jest jeszcze u rodziny w Anglii). Jedno z tych odznaczeń to Krzyż Wojenny Virtuti Militari otrzymany przez Ścieżyńskiego wraz z zaświadczeniem wystawionym przez Biuro Kapituły Orderu. W zaświadczeniu można przeczytać m.inn: „Stwierdzam, że dekretem Naczelnego Wodza L.11434/VM. z dnia 3 lutego 1922 roku ogłoszonym w Dz.Pers.Nr.2.22 został odznaczony orderem wojennym „Virtuti Militari” piątej klasyNr.4354. ppłk Ścieżyński Mieczysław z Dyw. Ochotniczej....”.
Legendę rodzinną o pułkowniku Ścieżyńskim uzupełnić można o cytat z T.IV Józefa Piłsudskiego „PISMA MOWY ROZKAZY [2](zał 11). Zamieszczony tam rozkaz z 1915 r. zawiera akapit poświęcony Ścieżyńskiemu, który brzmi: ”Podporucznik Ścieżyński z 8 ludźmi wziął w okopach 100 nieprzyjacielskich żołnierzy, jako jeńców.”
Zatem zaledwie 20 letni podporucznik wyróżniał się na tyle dobrą znajomością woskowego rzemiosła oraz odwagą i zdolnościami, że potrafił podczas walki doprowadzić do sukcesu i znalazł uznanie w oczach Zwierzchnika.
Mieczysław Ścieżyński w wierszu Słonimskiego
Mieczysław Ścieżyński oceniany był w rodzinie jako atrakcyjny rozmówca i uczestnik spotkań. W alfabecie wspomnień Antoniego Słonmskiego [3] pod hasłem RADEK KAROL znajduje się odniesienie do postaci Ścieżyńskiego. Słonimski naświetla tam klimat jednego ze spotkań dyplomatycznych na śniadaniu w przedwojennej warszawskiej restauracji „Simona i Steckiego” z udziałem dyplomatów polskich i sowieckich. Radek wpisał wówczas do księgi pamiątkowej restauracji następujące zdanie: „Sztuka mięsa dobra rzecz, socjalizm dobra rzecz, ale dopiero socjalizm plus sztuka mięsa to będzie rzecz wyborna”.
A dalej w wierszu „Protokół” powstałym po tym spotkaniu, Słonimski pisze między innymi:
Czerwony, straszny, zakazany
Redaktor pisma sowieckiego,
Radziecki Radek, Żyd bezbożny,
Trzyma pod rękę Miedzińskiego
To, co on pisze, to „bibuła”,
„Dowód rzeczowy” każde słowo,
„Twórca miazmatów”, „wróg ościenny”
Z Ścieżyńskim bawi się rozmową
Redaktor pali tylko fajkę?
Pułkownik chce papierosika?
Pułkownik klepie redaktora,
Redaktor klepie pułkownika.
Miedziński, przyjaciel Ścieżyńskiego, dla Stefana - mojego męża - był to wówczas wujek Boguś. Prywatny bilet wizytowy Miedzińskiego do dziś znajduje się w naszych zbiorach. Redaktor to Miedziński a Pułkownik to Ścieżyński.
Londyńskie wydawnictwo
Współcześnie wydany piękny album Juliusza L. Englerta pt. Józef Piłsudski Komendant – Naczelnik Państwa, pierwszy Marszałek Polski” [4] zawiera cenne fotografie, które autor zgromadził w celu opracowania ilustrowanej kroniki życia Józefa Piłsudskiego z uzupełnieniami notą historyczną czy cytatem. Autor – jak sam pisze - z setek zdjęć zasługujących na upowszechnienie wybrał mniej znane i przeważnie nigdzie niepublikowane, które jego zdaniem stanowią istotną wartość historyczną. Do takich zaliczył fotografię wykonaną w Belwederze w sierpniu 1919 r Na zdjęciu tym wśród żołnierzy poerwszej kompanii kadrowej znajdują się m.inn : Józef Piłsudski, Ignacy Paderewski, H. Hoover, S. Wojciechowski, gen. Leśniewski, Józef Piłsudski, Władysław Belina Prażmowski, Tadeusz Kasprzycki , Adam Englert, Stanisław Burchardt – Bukacki i kpt. Mieczysław Ścieżyński.
Zakończenie
Pułkownik Ścieżyński zmarł na obczyźnie w wieku 60 lat. Wierzę, że ta próba przedstawienia Jego sylwetki przyczyni się do popularyzacji jego historii
Materiały wykorzystane w opracowaniu:
- Who’s Who in Central and East Europe. The Central European Times Publ Co.LTD., – Zurych 1937
- Józef Piłsudski „PISMA – MOWY - ROZKAZY T.IV –str.11-12. Towarzystwo Wydawnicze „Polska Zjednoczona” Warszawa 1931 r
- Antoni Słonimski; „Alfabet wspomnień”; str. 201-202 Państwowy Instytut Wydawniczy Warszawa 1989
- Juliusz L. Englert „Józef Piłsudski Komendant – Naczelnik Państwa, pierwszy Marszałek Polski” - Polska Fundacja Kulturalna Londyn 1991